Carpon "Puasa Munggaran"

Puasa Munggaran
Ku: Aini Mardiyah


Ratu. Pangawakan rada lintuh, pipina camihmil. Karesepna ngopi, ngagayem teu sirikna unggal waktu. Gaduh lanceuk dua. Nu kahiji lalaki, Sultan. Nu kadua awèwè, Salma.
Bulan Romadon ieu, Ratu diajar puasa. Enya diajar, pan teu acan sawawa.
Upama digeuingkeun saur, Ratu kacida hèsèna. Kalèkèd. Sakapeung kudu dipangku ku bapana, dicandak ka jamban. Tos gugah gè tara emam nyalira, kedah dihuapan ku indung. Ngahuap bari peureum, nyapèk bari lelenyapan. Mindeng terus ngagolèr tibra deui, digeuingkeun waktu Subuh.
Tos salat Subuh sok ngabeubeurang. Tara ulin ka luar imah jeung nu lian, ukur tiluan jeung nu jadi lanceuk anteng di imah maèn kartu, monopoli, ludo, halma, atawa congklak.
Lanceuk-lanceukna Ratu getèn maturan ulin.
Pasosorè paling karasa jadi gogoda puasa pikeun Ratu. Sabada solat Asar, waktu indungna masak tatahar idangan buka. “Aa, Tètèh, jalan-jalan jung sareng Adè. Ngabuburit.” Ibu sok miwarang Sultan sareng Salma ngabèbènjokeun Ratu. Ku Aana sok diajak ngabuburit. Leuleumpangan jauh ti imah sangkan teu kabita ku seungitna pasakan. Jauhna mah kumaha waktu, mun lila kènèh ka Magrib, sok rada jauh. Kalan-kalan can pati jauh geus balik deui da kaburu dur Magrib.
Upama pareng beurang kènèh teu kuat leuleus mah, Ratu tara milu ngabuburit jeung lanceuk-lanceukna. Ngadon diuk di dapur, ngahèroan indung nu keur masak. Lagu asak diasaan sahuap duahuap. Ku indungna tara dicaram. Karunyaeun.
Teu karasa puasa geus lilikuran. Tos ngawitan tatahar mayunan lebaran. Ibu tos ngadamel kuèh kering, ngeusian kèler nu sok dijajarkeun na mèja ari lebaran. Kèlèr parinuh ku kuèh lebaran kènging ngadamel ibu. Ngadamel kuèhna tèh sok tipeuting, sangkan barudak teu kabita ngangseu seungitna kuèh nu dibeuleum. Kèler kuèh nu pinuh tèh disumputkeun ku Ibu, ditutupan ku taplak  mèh teu ngabibita barudak nu puasa.
Bada Lohor, di bumi simpè. Tiiseun. Sultan bobo di kamerna. Salma tibra payuneun TV. Ibu salami Romadon rotin unggal bada Lohor  tadarusan sareng ibu-ibu di masigit. Ratu nu ngarasa nyorangan, kokotètèngan milarian dimana indungna nyimpen kuèh. Lomari makan dibukaan, welèh acan kapanggih. Rèt kana mèja gigireun kulkas. Taplakna nyungcung. Barang dibuka tèh kèler eusi kuèh ngajajar.
Rerencepan kèler dibuka, terus kuèhna dicandak. Sup ka kamer kolotna, nyusup ka handapeun simbut. Kuèh diopi. Jongjon anteng ngagayem kuèh di handapeun simbut.
Peutingna sabada Tarawèh, ibu hèmeng ningali loba sireum dina kasur. Barang nyingkabkeun simbut, handapeun simbut loba bubuk kuèh. Ibu teras ka dapur. Ningali kèler na luhur mèja masih rapih ditutupan taplak. Taplakna dibuka. Ditingalian kèlerna hiji-hiji. Enya wè kèler nastar katingali orot. Teg wè ka Ratu.
Ibu laju ka kamer Ratu. Teras calik na dipan nyampeurkeun Ratu nu keur gogolèran.
“Adè, gugah heula bageur. Kadieu calik sareng Ibu.” Ratu nguniang, teras calik papayun-payun sareng ibu.
Ibu neuteup raray Ratu. “Adè, dinten ieu saumna batal?” ibu naros ka Ratu.
Ratu teu ngajawab. Anggur ngeluk. Ku ibu diangkat gadona, ditanggahkeun deui. “Adè, saum tèh ngalatih kajujuran, dina mangsa ukur Alloh nu uninga yèn hidep puasa atawa henteu. Ibu, Bapa, Aa, Tètèh, moal terang Adè tos batal ku cara ngaemam kuèh. Tapi Alloh Maha Uninga. Upami Adè tos teu kiat haus atanapi lapar, nyarios wè ka Ibu. Sok eueut, emam. Keun da diajar kènèh. Tapi upami Adè ngan ukur kabita ningali kuèh, wayahna kedah ditahan. Tuh pan ngahaja ku ibu gè kèlèrna ditutupan nganggo taplak sangkan buni, teu katingali aya kuèh.” Indungna mapatahan Ratu nu keur isek-isekan nahan piceurikeun. “Tos nu atos mah. Sing èmut yèn Alloh Maha Uninga. Ènjing teraskeun diajar saum nu leres. Omat tong èlèh ku gogoda. Kahartos?” sora ibu laun tapi tegas. Ratu unggut. Hing ceurik. Ku ibu ditangkeup.
Isukna Ibu ngajak balanja baju lebaran. Dijajap ku supir ka Pasar Baru. Baju Ratu mah modèlna sok disaruakeun jeung tètèhna. Mèh sapopoè balanja baju, tiung, sapatu, sendal, mukena, ogè sarung jeung baju koko kanggo Bapa sareng Salman.
Anggoan weuteuh diseuseuh, terus diistrika. Disimpen di lomari pakèan. Ti saprak boga baju lebaran, Ratu jadi mindeng cicing di kamer. Lomari pakèan meusmeus dibuka, ningalian baju dulag.
Cunduk waktu maleman Takbir. Bapa nu sapuluh dinten i’tikaf, ngahaja mulih ti Masjid. Ngaimaman solat Isa di bumi. Sabada wiridan, Bapa cumarios dipayueneun Ibu, Sultan, Salma, sareng Ratu.
“Bulan Romadon tèh bulan nu pinuh ku kautamaan. Bulan pinuh barokah. Bulan Rohmat jeung bulan ibadah. Dimana pahala manglipet-lipet, du’a-du’a diijabah. Bulan Lailatul Qodar nu istimèwa. Ayeuna maleman takbir, urang baris papisah jeung bulan Romadon. Hayu urang ngadu’a, meredih ka Alloh Subhanahu wata’ala sangkan urang sakulawarga didugikeun deui ka Romadon taun payun.” sora Bapa dareuda.
“Bapa ogè Ibu reueus ka hidep, Aa, Tètèh, Adè. Reueus hidep sadaya tos usaha pikeun ngeusian bulan Romadon ku kagiatan nu mangpaat. Kabiasaan nu saè salami Romadon tèh sing terus manjang dina bulan Sawal nepi ka tepung deui Romadon.” Bapa neruskeun papatahna.
“Ratu... Bapa reueus pisan hidep tos diajar puasa taun ieu. Mugi taun payun mah bisa cacap tamat sabulan campleng, nya bageur.” Bapa ngusapan sirah Ratu.
Teras sadayana sasalaman. Dikawitan ku ibu munjungan ka bapa, diteraskeun Sultan munjungan ka ibu sareng bapa, dituturkeun ku Salma sareng Ratu.  Di luar sora takbir mirig ti masigit. “Allohu Akbar.  Allohu Akbar.  Allohu Akbar.  Laa Ilaaha illalloh huwallohu Akbar. Allohu Akbar walillahilhamdi.”

Kampung Angklung

Kampung Angklung

Angklung tèh alat musik tradisional urang Sunda. Angklung sumebar mèh di sakuliah Jawa Barat. Tapi anu nyieunan angklung ukur aya di sababaraha tempat. Diantarana di Saung Udjo Bandung. Lian ti Saung Udjo, aya ogè tempat nyieun angklung di Ciamis, nu dikokolakeun ku Pa Mumu.

Pa Mumu Angklung, kitu katelahna. Nami lengkepna mah Pa Alimudin. Anjeuna pengrajin angklung tradisional. Ari pangna bisa nyieun angklung, mimitina mah buburuh nyieun angklung di Banjar. Bisa nyieun angklung tèh ti saprak anjeunna lulus STM taun 1986. Anjeuna ahli nyurupkeun nada. Harita, waktos Pa Mumu buburuh di pabrik angklung, teu diajarkeun kumaha carana nyurupkeun nada. Mun ceuk urang Barat mah Pa Mumu tèh learning by doing.
Tuluy Pa Mumu ngarintis Kampung Anklung sorangan di Ciamis. Motivasi Pa Mumu ngarintis Kampung angklung tèh lantaran di Kabupaten Ciamis loba sumber daya alam mangrupi awi. Ari awi apan jadi bahan utama nyieun angklung.
Lian ti ngabaladah Kampung Angklung, Pa Mumu ogè ngajak masarakat sabudeureunana pikeun aub nyieunan angklung. Kukituna pesenan angklung nu teras undak kuanjeunna bisa kaladangan.
Pa Mumu mah teu lebar babagi èlmu kumaha carana nyieun angklung ka masarakat sabudeureun. Pa Mumu teu sieun bèakeun orderan. Keur anjeunna mah, ngamalkeun èlmu èta amal nu pahalana terus ngocor. Buktina, geuning pesenan angklungna kalah beuki undak.
Dina sapoè anjeunna bisa nyieun dua puluh sèt angklung. Harga sasètna rupa-rupa. Ti mimiti 75 rèbu rupia, nepi ka nu pangmahalna jutaan rupia. Anu mahal hargana tèh nyaèta angklung arumba.
Tah, waktu aya acara mièling Konferensi Asia Afrika (KAA) di Bandung, Pa Mumu meunang pesenan dua puluh rèbu angklung.
Angklung jieunan Pa Mumu mah aya ciri mandirina, nyaèta aya lukisan batikna. Lian ti èta kualitas awina gè hadè, lantaran dipilihan tina awi nu geus garing.
Numutkeun anjeunna, prosès nyieun angklung tèh gampang pisan. Komo lamun urang geus apal kumaha nyetèlkeun nada dina unggal angklung.
Prosès kahiji, nyaèta milih awi nu rèk dijieun angklung. Èta awi dipoè laju diteukteukan luyu sareng ukuran jeung nada nu diperlukeun. Awi meunang neuteukan dikumbah ku sabun. Prosès saterusna awi dipoè deui dugi ka garing.
Awi nu geus garing terus digambaran motip batik. Pakakas pikeun ngagambaran siga soldèr listrik. Dina ngagambaran tèh kudu tulatèn, sabab hasil gambarna bakal permanèn. Pageuh teu bisa dipupus. Sanggeus digambaran, èta awi tèh dipernis sangkan leuwih artistik tur sangkan leuwih awèt kana bahan.
Sabada dipernis, potongan angklung dipoè deui nepi ka garing. Terus dihijikeun, ditalian ku tali hoè atawa tali awi. Ti dinya disetèl nada. Samèmèh dipasarkeun, angklung ditunda sapoè nepi ka tilu poè pikeun ngaroris kualitas bahan jeung nada. Angklung dipariksa deui, naha aya nu robah boh dina bahan atawa dina nada. Upama aya nu robah, angklung diomèan deui.
Pa Mumu tèh dumukna di Dusun Linggamanik, RT 02, RW 07, Desa Panyingkiran, Kecamatan Ciamis, Kabupatèn Ciamis. Di lemburna aya saratus urang tukang nyieunan angklung binaanana. Dina taun 2014, Pa Mumu ngarintis lemburna jadi Kampung Angklung tèa. Sabada ngamprah ka Pamarèntah Kabupaten Ciamis, dina taun 2016 wewengkon RW 07, Dusun Linggamanik, resmi jadi Kampung Angklung.
Sabada diresmikeun janten Kampung Angklung, Pa Mumu jeung pengrajin sèjènna tara kosong pesenan. Malah Kampung Angklung mindeng dijugjug ku mahasiswa ti luar daèrah pikeun diajar nyieun angklung.
Taun 2016, Pa Mumu kapilih jadi Pelopor Pemberdayaan Masyarakat ku Gubernur Jawa Barat.
Hanjakal, Kampung Angklung Pa Mumu tacan boga galèri. Kitu deui sanggar tempat pikeun midangkeun seni angklung gè can aya. Ku kituna Pa Mumu miharep Pemkab Ciamis sangkan ngabantu pikeun ngembangkeun Kampung Angklung. Pa Mumu boga cita-cita, Kampung Angklungna tiasa jadi tujuan wisata budaya di Kabupatèn Ciamis.

Carpon "Céngcéléngan"

Cèngcèlèngan

Ku: Aini Mardiyah

Pèrè sakola taun ieu mareng perè Lebaran. Tepung jeung dulur nu sarua pakanci. Libur panjang, laluasa ulin jeung babaturan salembur. Saminggu deui mangsa perè sakola lekasan. Barudak mimiti tatahar asup sakola. Aa Sultan mah tos ka Pasantrèn deui di Jawa Timur, ti kaping sapuluh Sawal. Tèh Salma mah naèk ka kelas tilu SD. 

Taun ieu Ratu umurna manjing sakola SD. Saatos dua taun di TK Pucuk Harepan, ayeuna daptar ka SD Percèka. 

Saragam sakola sareng tiungna tos dipangmèsèrkeun ku ibu, kitu deui buku sareng alat tulisna.

Dinten Minggu nu cangra. Ibu tanginas badè angkat ka pasar. Badè balanja kaperyogian di bumi sareng mèsèr buku kanggo Tèh Salma. “Adè badè ngiring atanapi ameng di bumi sareng Tètèh?” ibu naros ka Ratu nu nuju anteng nongton TV.

“Adè ngiring...! Pan badè mèsèr sapatu amèh dicobian heula. Sareng kantong, nya Bu?” Ratu nyampeurkeun ibu.

“Adè, ku ibu moal waka dipangmèsèrkeun sapatu sareng kantong. Wayahna anggo heula sapatu sareng kantong tilas di TK.” saur ibu neuteup bari ngusapan Ratu.

“Ari Tètèh geuning atos dipangmèsèrkeun sapatu sareng kantong?” Ratu ngaheruk. Salma mèmang tos gaduh sapatu sareng kantong weuteuh. Ibu mèsèrna waktos balanja saragam Ratu.

“Apan sapatu Tètèh tos sereg. Kantongna tos badè pegat. Kantong sareng sapatu Adè mah pan tiasa kènèh dianggo.” saur ibu. 

“Wayahna nya bageur, artosna teu cekap.” Ibu balaka ka Ratu. 

Bapa mung padamel honorèr. Jaba tos lebaran, seueur pèsèreun. Kaperyogian mayunan taun ajaran ènggal seueur pisan. Aa nu masantrèn kedah daptar ulang, waragadna henteu sakedik. Bapa sareng ibu sok ngutamikeun kaperyogian Aa. Badè ka Pasantrèn mèsèr raksukan sareng kaperyogian sanèsna. Kituna mah pantes, apan Aa mah tebih masantrènna. Kanggo bekel di ditu tèh kedah sasadiaan.

 “Bu, Adè ogè hoyong mèsèr sapatu sareng kantong.” Ratu nyarios ka ibu. Ngadangu kitu, ibu teu nyarios nanaon.

Ibu sanès tèga henteu mèsèr sapatu sareng kantong anyar kanggo Ratu, tapi kitu tèa waragadna dibagi-bagi. Sepuh mah pasti palay ningali putrana ginding ka sakola dina poè munggaran, komo ieu munggaran sakola nu saenyana di sakola dasar.

“Nganggo artos Adè, wèh..!” Ratu nyepeng panangan ibu.

“Adè kagungan artos, kitu?” ibu naros.

“Gaduh. Antosan, geura.” Ratu lumpat ka kamerna. Muka lomari pakèan, di hambalan tengah diantara tumpukan baju, aya cèngcèlèngan bonèka pelastik pulas beureum. Cèngcèlèngan dicandak ku Ratu, ditangkeup laju lumpat deui nyampeurkeun ibu.

Song, cèngcèlèngan dipasihkeun ka ibu. “Leuh... ieu tèh cèngcèlèngan nu kènging mèsèr di sakolaan Tètèh tèa?” Ibu èmuteun yèn èta cèngcèlèngan tèh harita mèsèrna waktos Ratu ngiring jajap tètèhna ka sakola sataun kalangkung.

“Ampeg. Tos pinuh ieu mah, Dè...” cèngcèlèngan dioyagkeun ku ibu. 

“Ieu cepeng heula ku Adè cèngcèlènganana. Ibu badè ngabantun heula pèso di pawon.” saur ibu.

Cèngcèlèngan diteukteuk, dibuka. Purudul, eusina dikaluarkeun. Artos rècèh ngabarak dina karpèt. Hiji-hiji dièntèpan ku ibu. “Sok, Tèh bantuan èntèpan sapuluh rèbuan, teras jajarkeun ngarah gampil ngètangna.” saur ibu ka Salma. 

Artos nu kènging ngèntèpan dipalastikan, ditalikeun. Sapalastikna sapuluh rèbu. Cèngcèlèngan Ratu eusina aya opat ratus rèbu langkung.

“Alhamdulillah... kènging seueur, Dè. Cekap kanggo mèsèr sapatu sareng kantong. Hayu, gentos acukna! Adè ngiring sareng ibu ka pasar.” Saur ibu reueus. 

Ratu rikat ka kamer salin acuk. Bungah bakal gaduh sapatu sareng kantong anyar kanggo sakola, ladang nyèngcèlèngan. 

Usum perè sakola katompèrnakeun, di pasar heurin usik mèh siga mapag Lebaran. Lolobana nu balanja tèh ka toko-toko nu nyadiakeun saragam sakola, kantong, jeung sapatu. Kitu deui toko buku pada ngajugjug. Geus ilahar atuda, unggal taun ajaran anyar barudak sakola sok marakè saragam weuteuh, sapatu jeung kantong anyar.

Sapoè lima sèn

Nyèngcèlèngan sing titèn

Rèk indit sakola

Misahkeun duit heula

Sapoè sarèbu

Saminggu tujuh rèbu

Sataun geus puguh

Cèngcèlèngan geus pinuh

Mun wekel mun temen

Duit anu disimpen

Dibobok dibuka

Meureun geus jadi loba

Masantrénkeun Budak

Masantrenkeun Budak
(Bagèan kagenep)

Garut, 12 Juli 2016 mareng Sulthan milangkala ka dua belas. Ngumpul ngariung sadulur-dulur ti Bandung. Aya akina, ninina, bibina, uwana, sareng kapi lanceuk tur kapiadina. Kumpul di Garut tèh pèdah Sulthan badè miang ujian lebet ka Pasantrèn Gontor di Ponorogo Jawa Timur.
Bada asar, angkat dijajap ku indung, bapa, aki, nini, sareng nu jadi adi.
Dugi ka Gotor Pusat, teras milari informasi ngeunaan pendaftaran. Numutkeun bèwara dina papan pengumuman, waktu pendaftaran tèh bada Isa
Bada Isa ngumpul di tempat nu disadiakeun. Ngeusian formulir terus dikumpulkeun ka panitia pendaftaran. Babayar biaya pendaftaran, wawancara, di ruang husus.
Terus muru ka tempat pemeriksaan kesehatan. Ngeusian riwayat kesehatan, kungsi operasi atawa aya riwayat panyakit lianna, diukur beurat badan, jeung tès urin.
Langkung tengah wengi rèngsè tès kesehatan, terus balanja kasur pikeun ngarereb, Sulthan dijajap ka asrama.
Di asrama kasampak calon santri nu badè ngiring ujian ngagalolèr dina kasur lipet, gempar minuhan kamer. Kantong, koper, èmbèr, disimpen di sabudeureunana.
Asrama samodèl karantina pikeun calon santri. Istilahna Capel (calon pelajar). Di asrama diajar pangajaran persiapan ujian ogè diajar budaya Pasantrèn saperti cara disarung has Gontor.
Ti dinya mah cul Sulthan ditinggalkeun di asrama. Nu jajap laju ka Garut, iwal bapana nu nalingakeun homestay di caket Pondok dugi ka Pengumuman hasil ujian.
Cacak geus diajam ti genep taun kalarung, cimata indung teu kaampeuh bedah sajajalan.
Ujian lumangsung ti tanggal sabelas Syawal. Pengumuman hasil ujian tanggal lima belas syawal.

(hanca)

Masantrénkeun Budak

Masantrènkeun Budak (bagèan katilu)

Diajamkeun neruskeun ka Pasantrèn ti barang asup ka kelas 1 Madrasah Ibtidaiyah (satingkat SD), nincak kelas 5 MI semèster dua, Sulthan dipasihan jadwal ku ramana. Jadwal diterapkeun na tèmbok payuneun kamèrna. Ngingetan yèn sataun satengah deui baris masantrèn ka Gontor di Jawa Timur. Kudu tatahar, "bebekelan" nyaèta "DISIPLIN WAKTU JEUNG KAMANDIRIAN."
Hal-hal tèknis siga ngaliwet, nyeuseuh, ngumbah wadah, bèbèrès kamer, dijadwalkeun, dibimbing ku indung.
Diajar bahasa Arab, Nahwu, Shorof, dibimbing ku Emangna, Ayi Badruzaman, nu sok ngawuruk ngaos. Saterasna diwuruk ku Pa Andri (guru ngaos).
Hiji deui Tahfidz Qur'an Juz 29-30, ka indung deui waè.
Dina èmprona dajar disiplin waktu jeung kamandirian ku indung mah geuning seueur ombèr. Karunya lah, teu tèga lah.
Antukna nu jadi udagan (target) tahfidz teu cumpon. Diajar nyeuseuhan gè da teu jalan. Ukur sakali diajar nyeuseuh seragam sakola sapangadeg. Hatè indung ceurik teu tèga ningal ramo leutik ngagiles, nyikat, meureut seuseuhan. Atuh saterusna sina kana mesin cucikeun, diseuseuhan ku indung.
Jadwal nu dipasang dipungkas ku kalimah, "Mun teu bisa jeung teu biasa, rèk kumaha di dituna? Inget! Gontor tèh jauh, moal bisa mènta tulung ka indung/bapa. Matakna siapkeun jeung biasakeun. "Kudu disiplin jeung mandiri."
Muga ieu kotrètan tiasa dicandak sisi positipna, pieunteungeun yèn nyaah ka putra tèh sanès sagala diladènan, tapi diatik dididik sangkan mandiri pibekeleun hirupna jaga.

Carita Sulthan

Diajar Hirup Peurih

Nyakolakeun budak di Pasantrèn nu jauh ti lembur, di Banyuwangi Jawa Timur sanès bantrak-bantrakeun waruga nu jadi indung pikeun ngalongokan siga batur. Ongkohna gè pun anak mah da alim dilongokan.
Pendak tèh mangsa perè sakola wè sataun dua kali.

Waktos ngajemput perè ahir taun di Bandung, pertengahan Mei kalangkung di Pusdai Bandung, salah saurang wali santri naros ari Sulthan -pun anak- hambur kana artos henteu, da putrana mah hambur pisan cenah. Waler sim kuring Sulthan mah henteu.

Nuju emam di ninina di Bandung, Sulthan jol nyarios yèn can kantos emam di kantin kajaba ditraktir atanapi kènging hadiah ti guruna. Horèng nu sanès mah sok ngadon emam di kantin. Nu jadi indung asa ngenes nguping obrolan kitu. Panasaran naros naha sabaraha kitu alas emam di kantin tèh. Sulthan teu terangeun da teu kantos mayar nyalira tèa. Ngalaman emam di kantin tèh ngajawab kuis di kelas hadiahna "makan satu kali di kantin" sareng ulangan pami peunteun salapan hadiahna "makan di kantin tiga kali".
Èstuning satapa-tapa jatah emam ti Pasantrèn wè budak tèh. Ditaros mènu naon di Pondok nu teu sedep, tèrong, cenah. Tèrong tèh pait cenah tapi sok diemam wè. Budak nu tadina pipilih pisan dina barang emam janten sagala sedep. "Makan untuk hidup, bukan hidup untuk makan" prinsip èta tos napel.

Potrèt di Rumah Makan Kampung Muara Sunda - Garut, 23/5/2017.

Fikmin "Bui Nu Suci"

BUI NU SUCI

Kuring ukur ngagugu basa ku kolot didaptarkeun ka Pasantrèn.  Peunteun alus na ijasah teu dipalirè. Kuring nu mangkat rumaja, dijauhkeun ti indung bapa.
Enya tèga boga kolot tèh.  Indung jeung bapa tèga kuring dipasantrèkeun, sabab percaya di Pasantrèn kuring dididik lain dipiceun. Tèga alatan Pasantrèn tèh tempat atikan jeung diajar kahirupan.  Aranjeuna sadar yèn kuring di Pasantrèn moal diantep teu kaurus. Iklas kuring dididik, dilatih.  Najan raga paanggang, pangdungana marengan. Yakin Alloh nu ngajaga ngariksa.
Kayakinan nu jadi kolot, mawa teteg ka kuring. Yakin di Pasantrèn moal maot alatan kalaparan.  Moal bodo alatan teu milu elès itu-ieu. Moal tinggaleun alatan teu nyekel ‘gadget’. 
Nongtorèng papatah Mama Ajengan, “Nyiar èlmu sangkan jadi jalma bener, lain ukur jadi jalma pinter. Jadi jalma teu cukup sakadar solèh, tapi kudu mawa mangpaat pikeun umat.”
Di dieu kuring ibadah nyiar èlmu, diatik sangkan ngadungakeun indung bapa.  Di Pasantrèn, lain di bui nu suci.

Carpon "Rék Dibabuk"

Rék Dibabuk
Ku: Aini Mardiyah

Wanci pecat sawed, murid TK Pucuk Harepan jongjon dialajar sareng Bu Guru.
“Hayu... dibéréskeun heula alat tulisna, tos waktosna istirahat.” Bu guru ngiberan.
Barudak rikat méréskeun buku, patlot gambar, pamupus, sareng kerayon, laju disimpen kana laci séwang-séwangan.
Teras caralik deui, rampak nyanyi kawih “Wawasuh Tangan”. Wawasuh panangan. Kedah émut sabunna. Di cai nu ngocor, lantip wasuh sing rata. Dadampal panangan. Tonggong panangan. Sesela réma. Kuku-kuku réma.
Diteraskeun ngucap sa’ir, “Sateuacan emam, wasuh panangan, nyapékna henteu ceplak.”
Tos kitu tartib ka luar, muru bak cuci tangan. Piligenti ngumbah panangan.
Ka kelas deui ngadu’a sateuacan emam, “Allohumma baariklanaa fiimaa rojaqtanaa waqinaa ‘adzaabannaar. Mugi Alloh miberkah kana sadaya rejeki tuangeun sareng leueuteun ieu. Aamiin.
Brak barudak murak bekelna sèwang-sèwangan.
“Ibu... abdi emam sareng naon?” Gibran naros ka Bu Guru, ngajak teteguhan.
“Mmm, sareng naon nya?” saur Bu Guru bari curukna noélan mastaka. “Sareng endog!” waler Bu Guru.
“Endog? Cikan...” Gibran muka tutup téplakna.
“Ibu leres, sareng endog!” saur Gibran bangun nu atoh.
“Alhamdulillah, kateguh.” Bu Guru imut.
Barudak balakécrakan aremam. Silih raosan bekel.
Sabada aremam, teras arameng. Aya nu ameng  di ruang bermain, aya ogè anu ameng di buruan sakola.
Teu apal kumaha ngawitanana, Èki kasampak nuju direjeng ku ibu guru di tèras.  Bu Ani nyampeurkeun, "Èki, hoyong naon bageur?" Katingali Èki ambek naker.
"Yu sareng ibu." Saur Bu Ani. Èki teu nembalan, ukur teterejel.
"Rék dibabuk!" Èki ngagorowok.
"Saha nu badé diteunggeul?"  Bu Ani naros, sorana halon.
"Si Odi!" jawab Èki bangun nu keuheul.
"Ih, teu kenging atuh bageur, apan sareng réréncangan." Bu Ani neuteup ngolo Èki.
"Rék dibabuk pokona mah!" pok deui Èki bari nerejel.
"Hayu atuh badé dimana, di lapang?" saur Bu Ani. Panangan Èki nu titadi dicepengan dilésotkeun.
"Da ieu mah nyaan!" cék Èki. Sorana rada leuleuy.
"Muhun nyaan.” Bu Ani ngayakinkeun Èki.
“Odi... kadieu!" Bu Ani ngagupayan Odi nu nyempod kasieunan. Ti barang ningali Èki ambek, Odi nyumput caket aayunan bari ngawaskeun Èki nu ngarah rék ngababuk.
Digupayan ku Bu Ani, Odi nyampeurkeun bari semu tungkul. Pantesna téh sieun ku Èki nu awakna leuwih jangkung batan Odi.
"Sok ku ibu diwasitan. Èki di sudut mérah. Odi di sudut kuning." Saur Bu Ani.
Nyéh Èki sareng Odi imut.
“Tuh... geuning kasép ari imut mah. Resep lah ibu mah ningalna gé. Bu Ani ngaléng Èki jeung Odi. Teras duanana ditungtun ka kelas, gék caralik. Bu Ani calik di tengah.
"Èki, kunaon hoyong neunggeul Odi?" Bu Ani naros Èki, sorana halon.
"Da Odina neunggeul." cék Èki.
"Ari Odi kunaon neunggeul Èki?"  Bu Ani naros bari neuteup ka Odi.
"Atuh da abdi labuh dihoyah-hoyah," jawab Odi.
"Oh... engké mah upami aya nu geubis tong dihoyah-hoyah, anggur mah ditulungan. Kahartos, Èki?” Bu Ani ngawartosan Èki. Èki unggut.
“Tah Odi, kedah ngadalikeun diri. Pananganna dijaga tina teuteunggeul. Geuning Odi ogè alim diteunggeul.” Bu Ani mapagahan bari nyepeng panangan Odi.
Odi tungkul, kahartoseun yèn hampang leungeun tèh teu saè.
”Sok ayeuna mah sasalaman." saur Bu Ani
Odi  sasalaman sareng Èki.
“Kitu nya bageur, sing runtut raut sauyunan.” Bu Ani nepuk punduk Èki sareng Odi. Laju ngacungkeun dua jempol panangan.
“Amengna sakedap deui...!” Bu Guru ngawartosan ka sadayana, yèn waktos ameng tèrèh sèèp.
Teu kantos lami, sora kecrèk tanda mungkas istirahat disadakeun. Barudak nu ameng di luar, birat muru ka kelas.
Nu arameng di ruang bermain mèrèsan cocooan tilas amengna. Balok-balok disimpen luyu sareng kelompokna. Karpèt puzzle dièntèpan deui. Lègo disimpenan deui kana wadahna. Plastisin dibuleud-buleudkeun deui, disimpen di tempatna. Kitu deui nu ameng bonèka, sadayana dirapihkeun. Tos bèrès tilas ameng, teras ka kelas ngumpul sareng rèrèncangan. Calik ngariung. Teu karaos sakedap deui waktosna uih sakola.***

Carpon "Simponi Haté"

Simponi Hatè
Ku: Aini Mardiyah
“Tèngtèngtèng tèngtèngtèng tèngtèngtèng tèng...” ramo-ramo marucuk mencètan tuts hideung bodas nu ngajajar dina piano, ngagalindengkeun Symphoni 40 in G Mozart. Pikiranana kumalayang ka jauhna, mangsa èndah patepung rerencepan silihlubarkeun kasono.
Tepung munggaran di acara rèuni SMA. Harita Ani diajak bareng kana mobil Sri, sobat dalitna basa di SMA. Mobil disupiran ku Irpan, kapilanceuk Sri. Ani diuk di jok tukang. Irpan mindeng maling rèrèt kana spion, siga nu nilik-nilik Ani nu uplek ngobrol jeung Sri. Ani siga nu terus rasa aya nu nalingakeun, ningali kana spion. Dug, Ani jeung Irpan paadu teuteup.
“Liren heula di payun! Adè pesen donat.” Sri ngeureunkeun mobil hareupeun toko donat. “Antosan sakedap nya, Ni...” cèk Sri laju turun tina mobil.
“Linggih di mana?” Irpan nanya ka Ani muka obrolan.
“Di Gatsu.” Jawab Ani.
“Oh, Gatot Subroto.” Irpan negeskeun.
Teu lila Sri datang mawa kèrèsèk eusi dus donat. Dius deui mobil maju.
Saprak kajadian èta, Irpan mindeng mukaan profil pèsbuk Sri. Panasaran saha sobatna Sri nu balik bareng harita, teu apal ngaran-ngaranna acan, ukur apal disebut Ni. Irpan èra mun kudu tatalèk ka Sri.
Saminggu ti harita, aya nu nga-Add dina Face Book ka Ani. Irpan Endut. Ku Ani ditingali babaturan Sri. Teg. Dibukaan poto-potona, enya wè kapilanceukna Sri nu nyupiran mobil basa acara rèuni. Langsung dikonfirmasi. Teu lila Irpan ngainboks. Wawanohan dipungkas ku mènta nomer WA. Teu mikir panjang, Ani kitu waè ngapungkeun nomer WA na inboks ka Irpan.
Obrolan Ani jeung Irpan pindah kana WA. Teu sirikna unggal usik silih kirim, silih bales WA. Ti mimiti salam wilujeng ènjing, silih sumangetan pagawèan, nepika ngobrolkeun pangaresep sèwang-sèwangan.
Dina mobil jemputan, unggal isuk waktu Ani ka pagawèan jeung sorè mangsa Ani mulang, jadi waktu nu merenah uplek ngobrol di WA. Tina obrolan na WA, Ani jeung Irpan beuki dalit.

 “Pendak yu...” Irpan ngajak tepung ka Ani.
“Hayu.” Ani jug sapuk tepung.
Hiji sorè nu cangra, teu biasana Ani mulang kana angkutan umum. Sapuk tepung jeung Irpan di parapatan. Kasampak Irpan nungguan. Ngasongkeun hèlem, rap dipakè ku Ani. Dius duaan na motor.
Nepi ka hiji tempat. Ukur silihteuteup, taya nu nyoara. Ani ngaluarkeun botol kopi, diuyup.
“Badè?” botol kopi diasongkeun ka Irpan.
“Di mana tadi tilas Enèng?” Irpan nilik-nilik biwir botol. “Oh, ieu.” laju nguyup kopi palebah tapak lipstik Ani. Puguh wè hatè Ani beuki kapaut ku Irpan. Simpè deui, ukur galècok na hatè marengan teuteup anteb. Tilu puluh menit taya paguneman, teu cara silih tèmpas dina WA.
“Uih yu ah...” Ani ngajak mulang.
“Kè heula hujan.” Jawab Irpan. Hujan nu turun kateuing iraha mimitina puguh duanana anteng.
“Wios wè hujan gè.” Ani keukeuh ngajak mulang.
“Kumaha atuh jas hujanna mung hiji?” Irpan ngaluarkeun jas hujan tina bagasi motor.
“Hayu wè...” Ani ngarasa teu genah lila-lila aya di tempat èta. Najan hujan ngagebrèt maseuhan awak, teu dirasa ku Ani nu muntang kana cangkèng Irpan.
“Jajapkeun ka bumi?” Irpan nanya ka Ani.
“Di dieu wè. Ring hiji.” jawab Ani lebah pèngkolan ka imahna.

Jentrung sora WA jadi cukang ngaraketkeun simpay asih Irpan jeung Ani. Najan langka tepung tapi asih nganteng na obrolan pinuh ungkara romantis. Sakapeung diselapan potrèt. Kasono tambah nyoso minuhan dua hatè nu paanggang.
“Pendak yu...” Irpan mindo ngajak tepung. Ani sapuk rèk ngalubarkeun kasono, jangji tepung pasosorè. Diboncèng na motor muru tempat lawung nu buni pikeun paduduaan.
Ti waktu ka waktu, kasono nu tamplok taya lubarna. Kalah terus ngeusian hatè jeung pikiran Ani, kitu deui Irpan.
 “Pendak yu... di tempat biasa.” Ungkara nu teu wasa disinglar. Lir jampè sirep, ngagugu patepung lawung. Matuh unggal minggu.
“Coba mun urang pendak tujuh taun kalangkung.” Kalimah nu teu sirikna unggal tepung dikedalkeun ku Irpan.
“Atos ah, tong ngalamun.” Jawaban nu diucapkeun ku Ani unggal kedal kahanjakal Irpan nu amprok mangsa geus rimbitan.
Enya, Ani geus rarabi tujuh taun katukang. Kitu deui Irpan geus boga anak pamajikan.
Duanana pada-pada ngarti mun ngalèngkah ngaliwatan wates papagon agama. Lain teu apal mun geus mèngpar. Kapalang pakait ati. Kadeudeuh geus nyangreud pageuh.
Ani nu mindeng ditinggalkeun dines ka luar kota ku salakina, asa manggih gunung pananggeuhan di Irpan, geusan nyarandèkeun hatè nu simpè. Irpan puguh ning, aya hatè kadua leutik ka Ani saprak amprok munggaran. Irpan nu terus sèsèlèkèt ngetrokan hatè Ani ku ungkara-ungkara romantis nu tara katampa ti salakina, ngajadikeun Ani lèah. Ngolèmbar rasa, kagèmbang ku nu anyar datang. Tujuh bulan babarengan, asa cikènèh. Tapi carita Ani jeung Irpan geus jauh ngeusian lambar lalakon.

Dina simpèna peuting, Ani èling. Irpan geus nganteur Ani ka basisir asih.  Anteng kokojayan dina sagara rasa nu èdah. Kajongjonan. Èndahna carita duaan patojaiyah jeung aturan. Rumasa kasasar lampah. Rèt ka salaki di gigireun. “Akang... hapunten Enèng hianat.” gerentes hatè Ani bari neuteup nu keur tibra. Nangkeup pageuh nu jadi salaki, bari nganaha-naha diri kagoda ku lalaki lain.
Isukna, sora jentrung WA nu matuh na HP Ani. “Pendak yu...” eusi WA ti Irpan. Dihayukeun ku Ani. Siga biasa pasosorè mulang ti pagawèan tepung di parapatan. Terus duaan ka tempat nu sasari.
“A, atosnya ieu tepung panungtung. Urang pungkas lalakon nu teu luyu sareng papagon.” Cèk Ani ka Irpan, neger-negerkeun diri. Lir hinis nurih ati, kapaksa mungkas kanyaah nu keur ligar.*

WhatsApp Irpan diblokir, nomerna dipupus. Kitu deui Face Book Irpan. Ani tigin nutup sakur lawang jeung luang nu ngabalukarkeun amprok deui jeung Irpan.
Kaleleban. Unggal jentrungna sora WA na HP, matak nyentug kana hatè Ani. Miharep WA ti Irpan nu pamohalan aya, sab dipupus.
Leungiteun nu unggal isuk ngabagèakeun ku ungkara èndah sajak wilujeng ènjing. Leungiteun nu nyumangetan mangsa horèam gawè. Leungiteun nu sok ngolèg ku gambar-gambar lucu. Leungiteun kalimah pangajak nu tara ditolak, “Pendak yu...”

“Tèngtèngtèng tèngtèngtèng tèngtèngtèng tèng...”
Ramo-ramo terus mencetan tuts piano, tèmpona beuki gancang. Ngagalindengkeun simponi hatè nu marudah, bareng jeung murubutna cipanon.

Carpon "Imut Cimanuk"

Imut Cimanuk
Ku: Aini Mardiyah

Sèptèmber 2016, Cimanuk caah rongkah ngalèlèd ratusan imah.  Warga korban banjir diungsikeun. Posko pengungsi di sababaraha tempat, kitu deui posko nu miduli bencana jlug-jleg. Donatur nu anggang datang, nu jauh cunduk. Jul-jol bantuan ti mana-mana. Lolobana mah bantuan logistik jeung pakèan. Bèas karungan, mie instan mang kardus-kardus, cai mineral, sangu bungkus, nepi ka susu jeung kuèh pikeun balita gè aya. Papakèan, simbut, ti nu urut nepi ka nu weuteuh nyampak. Kitu meureun ilaharna, nu gancang dipalirè tèh balukar nu sipatna pisik, nu katingali.

Iber bencana banjir sumebar, tepi ka Ani jeung babaturanana saalmamater ti jurusan Psikologi di Bandung. Maranèhna sapuk ancrub trauma healing di pangungsian. Sabab lian ti balukar nu katingali, korban bencana tèh ngarandapan balukar psikis nu karasa alatan musibah. Kitu ceuk padegan Ani jeung babaturanana.

Mimiti mah enya rempeg limaan ngabring ka Garut amit-amit papalaku ka pamarèntah nepungan P2TP2A minangka lembaga nu nguruskeun trauma healing. Tuluy muru Posko pengungsi, nepikeun parèlèan program ka ais pangampih di Posko. Mapay ka unggal Posko penampungan pengungsi, saminggu sakali.
Tapi rempegna tèh ukur dua minggu. Tina limaan, hiji-hiji mundur.
“Sok wè butuh naon? Disuplèy ku didieu. Sampeur ka imah.” Cèk Imas na telepon.  Manèhna teu bisa ingkah da nungguan mitohana nu gering. Enya ti mimiti Ani nawarkeun program trauma healing ka pengungsi, Imas mah langsung siap jeung waragadna. Apan Imas mah salakina pengusaha suksès jeung bèrèhan, naon waè pamènta Imas teu welèh dicumponan.
Imas teu bisa turun ka lapangan, kitu deui Èrna. “Bisana poè Saptu hungkul, mun teu lembur èta gè. Minggu mah maturan Si Akang.” jawab Èrna nu gawè di pabrik tèxtil, basa diajakan deui trauma healing.
Jol tèh Iis nepungan Ani, sasadu moal bisa neruskeun lampah miduli korban caah Cimanuk alatan teu diijinan ku nu jadi salaki. Dalah kumaha kangaranan awèwè mun geus dicaram ku salaki, nya wayahna kudu ngagugu.

Nyèsa duaan, Ani jeung Sipa. Jadwal trauma healing kapaksa dikurangan, sabab ripuh ukur ku duaan mah.
Kakara sabulan lumangsung, der tèh deuih Sipa manggih karerepet.
“Ni, hampura teu bisa ka lapangan. Budak gering.” Sipa nga- WhatsApp.
“Alamat Sipa moal turun deui ka lapangan mun geus kieu.” gerentès hatè Ani basa maca WA ti Sipa.

Imas, Èrna, Iis, jeung Sipa, pugag teu bisa neruskeun trauma healing alatan kulawarga.
Iwal Ani nu teu kabeungkeut. Manèhna masih lalagasan, padahal umurna mah rèk nincak opat puluh taun. Saprak ngarti indungna tihothat sorangan ngurus Ani alatan bapana ninggalkeun imah, Ani teu hayang deukeut jeung lalaki. Hatèna baal nyidem kaceuceub. Ceuk pikirna kabèh lalaki sarua, tukang nganyenyeri. Matak pantes manèhna betah hirup lalagasan.

Ditinggalkeun ku opat babaturanana, teu jadi halangan pikeun Ani neruskeun lalampahan miduli korban banjir. Ani turun sorangan kadua Irpan nu mawa mobil parabot trauma healing ti Posko.
Irpan rèlawan pituin Garut. Wawanohan basa mimiti tepung di Posko Pengungsi. Irpan ti KKG. Komunitas Kopi Garut. Manèhna kapapancènan mawa mobil nu ngangkut logistik ti Posko Komunitas Kopi Garut Miduli Banjir ka Posko Pengungsi.
Ani jeung babaturanana gè dihiap ku pupuhu KKG pikeun babarengan di Posko, da puguh tim trauma healing mah jauh ti Bandung.

“Pangnyandakeun ranselna ku abdi, Bu? Back injuries geura.” ceuk Irpan hiji mangsa di Posko KKG. Hariwangeun ningali Ani mamawa ransel gedè bangun nu beurat, ka Posko pengungsi, bisi cidra tulang tonggong. Tapi Ani ukur seuri maur, “Wios. Tos biasa.” Pokna teugeug. Nolak dibantuan ku Irpan. Terus sorangan leumpang mapay jalan nu sasari.
Lain sakali dua kali Ani nolak mun Irpan nawarkeun bantuan, tapi Irpan teu bosen nawaran.

Sajam leuwih trauma healing lumangsung. Langit angkeub. Hawa karasa tiris. Girimis mimiti kumepris. Ani ngalèngkah gagancangan nyimpen deui parabot trauma healing di Posko KKG.
Sorè hujan ngagebrèt, kapaksa ngiuhan heula di Posko. Hatè Ani tagiwur, inggis balik kapeutingan. Paroman bangun nu bingung. Neuteup ka lawang panto, nyèrangkeun cluk-clakna cai hujan nu beuki kerep.
Poè geus reup-reupan. Hujan raat. Angkutan umum geus carang. Patali marga karasa tiiseun.
“Bu, hayu dijajap ku abdi ka terminal. Wios kana motor?” Irpan nyampak hareupeun Ani. Ani ngahuleng bangun nu mikir. Terus unggeuk ngahayukeun.
“Teu nganggo jèkèt? Ieu anggo...”  Irpan ngasongkeun jèkèt. Jèkèt pulas kasumba ti Badan Pengendalian Bencana Daerah. Rap jèkèt dipakè ku Ani. Terus nuturkeun Irpan ka luar. Clak Ani diuk di tukangeun Irpan.
Sajajalan simpè taya saurang ogè nu nyoara, boh Ani atawa Irpan. Duanana anteng jeung pikiranana sèwang-sèwangan.
Hatè Ani galècok, mimiti aya rasa simpati ku bageurna Irpan ka dirina salila babarengan jadi rèlawan.

Cacap opat bulan trauma healing, pengungsi dirèlokasi. Luyu jeung rarancang program, bantuan psikologi ukur nepi ka rèlokasi. Pikeun saterusna dipasrahkeun ka Pamarèntah Kabupatèn Garut. Sèrèn sumèrèn pormal jeung pihak Pamarèntah rèngsè. Ani terus ka Posko KKG rèk mèrèsan parabot nu dipakè trauma healing. Parabot nu dibawa deui ka Bandung mah ukur proyèktor jeung spiker aktip. Cocooan barudak jeung alat tulis mah ditinggalkeun di Posko.
Ani jongjon bèbèrès sorangan di rohang tempat nyimpen parabot trauma healing. Irpan nyampeurkeun asa-asa. “Peryogi bantosan, Bu?”
“Èh! Iya bolèh, Pa.” Ani rada reuwas kagareuwah.
“Entong nyebat Pa atuh. Bosen di padamelan disebat Pa ku anak buah.” Cèk Irpan.
“Hmm, abdi gè disebat Ibu, asa ku barudak pengungsi.” Ani nembal bari ngadilak.
“Nyebat Aa wè nya, Nèng...” Irpan neuteup Ani. Nu diteuteup ngeluk. Rey... karasa haneut kana beungeut, sebutan Nèng ngompa getih Ani. Buru-buru Ani neruskeun deui mèrèsan cocooan kana kardus.
“Ih, naon ieu? Naon nu karandapan ku kuring ayeuna?” gerentes hatè Ani. “Ulah... ulah...!” Ani naèkeun taktak semu ngabirigidig. Na pikirna pantrang pikeun resep ka lalaki.
Kabèh lalaki sarua. Ukur alus ti luarna. Nutur-nutur hayang beunang, geus beunang mah ngolèmbar terus kabur ninggalkeun kanyeri. Siga nu karandapan ku indungna.

“Okèy, tos bèrès packing. Pamit, nya. Tepung panungtung. Hapunten bilih aya kalepatan salami sasarengan di Garut. Hatur nuhun. Titip salam wè ka sadayana di KKG.” Ani nyolongkrong ngajak sasalaman ka Irpan.
“Masih tiasa kontak, nelpon, WA?” Irpan nalèk bari sasalaman. “Teu kedah. Tos wè dèlèt nomerna!”  Ani rèk metot leungeun ngaleupaskeun ranggeuman Irpan. Tapi Irpan nyekel pageuh. “Naha? Aa nyaah ka Nèng. Nèng ogè sami, pan?” pokna bari neuteup anteb ka Ani. “Ah, sadaya pameget mah sami. Tungtungna nganyenyeri!” sora Ani humandeuar.
“Henteu atuh geulis... henteu sadaya pameget sapertos kitu. Aa tiasa ngabuktikeun, Nèng...” Irpan leuleuy ngusapan ramo Ani, terus nyusut cipanon nu ngalèmbèrèh na pipi Ani.

Ani nu anti lalaki ngarasakeun èndahna asih ligar dina ati. Aya rasa cinta sumarambah dina jero dada. Konci na ati panto na hatè geus muka. Seja mungkas mangsa lalagasan, poho kana kanyeri.

Januari 2018, di jero mobil beureum nu laju ti RSU Garut, palebah jembatan, Ani imut neuteup Cimanuk. Leungeun kènca ngusapan beuteung nu bureuyeung. Leungeun katuhu ngaranggeum leungeun Irpan nu keur ngoperkeun gigi.
Rotin sabulan sakali Ani dianteur ku Irpan mariksa kakandungan. Ngaliwatan Cimanuk nu ngajak imut.

Carpon "Nganteur Incu"

Nganteur Incu
Ku: Aini Mardiyah

Wanci haneut moyan, langit cangra, panon poè nyingraykeun halimun nu ti tadi nutupan. Koran digulanggapèr, ngahanca warta imeut nepi ka iklanna. Gorèng ulèn jeung cikopi nyampak na mèja di tepas hareup. Getèn pisan boga minantu tèh. Unggal isuk sok nyadiakeun lalawuh pikeun maturan kuring maca koran.
Saprak hirup nyabeulah, langka cicing di lembur. Sok disambat ku barudak, pajar tèh ngarah Apa aya nu ngurus. Enya da budak dua geus marisah. Hèsè ngarepkeun dianjangan ari lain usum pakanci mah. Matak sok ngagugu wè nuturkeun budak, bisa deukeut jeung incu, batan di imah nyorangan.

“Aki...!” incu nu geus dangdan rèk sakola nyampak gigireun. “Adè mah hoyong dijajap ku Aki.” Ceuk incu ogo. Adè, incu katilu. Pangrondèlna, bubuhan milu ngurus keur orokna. Basa indungna gawè, ngahaja teu nèang nu ngasuh. Diurus ku nini jeung aki da jaragjag kènèh, batan ku batur can puguh nyaahna.
“Hayu, dijajap ku Aki.” Kopi nu kari saeutik diuyup heula.  Budak ditungtun mapay jalan Komplèk, muru sakola PAUD. Keur meujeuhna kembang buruan. Baju biru, erok cèlè, ngagandong kantong eusi bekel meunang indungna. Leumpang ucad-aced, sakapeung hahariringan. Teu reureuh nyoara, sagala didongèngkeun, sakur nu katingali di jalan dipairan.
Kagugu ku polah incu, teu karasa leumpang ti imah di blok A nepi ka PAUD di Blok E. Wangunan sisi jalan dibèntèng jangkung, pinuh gambar lalucu. Di hareupna pager beusi warna-warni. Kaciri jul-jol barudak PAUD, lolobana dianteur ku kolotna.

Nepi ka gerbang sakola, budak lumpat muru guruna bari teu lèsot nungtun.
“Bu Guru... Adè dijajap ku Aki!” Adè sorana tarik, bangun bungah jeung reueus dianteur ku nu jadi aki.
Saliwatan ngarèrèt ka guruna Adè, asa apal. Pangawakan camperenik, baju biru dongker dicindung kasumba, dongko ngasongkeun panangan, “Adè... Assalamu’alaikum.” Budak sun tangan. Gebeg! Tètèla apal kana èta sora.
“Lilis?” kuring nanya asa-asa. Nu ditanya tanggah nyidik-nyidik, “Kang Adam?”
“Angger geulis waè Lilis mah.” Pok tèh.
“Ah, sakitu tos nini-nini.” Lilis nèmpas bari ngadilak. Angger siga baheula. Dilak nu matak tibelat.
“Sabaraha incu, Lis?” Lilis teu ngajawab. Paromanana bèda.
“Hayu Adè, simpen kantongna di Kelas.” Budak ditungtun ka jero kelas.
Palebah lawang kelas, Adè ngarandeg terus malik, “Aki ayeuna uih heula. Engkè jemput Adè.” Kuring unggeuk terus ngagupayan.
Can jauh lèngkah, kapireng loncèng. Barudak nu di jero kelas ngabrul ka buruan sakola,  ngabaris dibarengan ku guruna. Nu keur arulin di luar, lalumpatan milu baris. Nu anteng gogolosoran digupayan diajak baris. Kuring ningalikeun nu baris ti kajauhan, nepi ka barudak arasup ka kelas. Geus puguh Adè ka kelas mah terus wè mulang.

Sapanjang jalan ka imah, kagambar èndahna mangsa papacangan jeung Lilis. Awak camperenik, rupa geulis bawa ti kudrat, jeung deuih èta ku darèhdèhna. Teu saeutik nu naksir ka Lilis, kaasup kuring. Tapi teu wani wakca, sok inggis dipulang basa.
Hiji waktu basa pareng amprok lebah gapura dèsa, harita pada-pada jadi panitia Agustusan. Pasosorè bubar rapat, Lilis leumpang sorangan.
“Lis, badè teras kamana?” ngawani-wani nanya.
“Badè wangsul.” Jawabna.
“Wios disarengan?” kuring lahlahan.
“Mangga.” Jawab Lilis.
Kasempetan paduduaan. Ngamimitian mah ngobrolkeun kagiatan Agustusan di dèsa, terus nyosok jero ngobrolkeun eusi hatè. Teu sangka Lilis boga rasa nu sarua.
Ti harita mindeng babarengan. Sakapeung sok ngahaja nyampeurkeun ka sakolana di SPG Negri, muru waktu bubar sakola sok terus balik bareng. Leumpang duaan mapay jalan nu iuh ku tatangkalan.
Lulus SPG Lilis ditarima jadi PNS. Sabada pra-jabatan Lilis ditugaskeun ka luar kota. Ti saprak manèhna ditugaskeun di luar kota, les taya iberna. Mawa carita nu can lekasan. Aya rasa hanjakal teu bisa nyungsi di mana laratanana, harita indung bapana ogè milu pindah bari teu apal ka mana.

Bulan ganti taun, umur geus manjing rumah tangga. Ningali kuring nu tungkul kana gawè teu mikiran nèang batur hirup, nu jadi kolot milu mikiran. Diwanohkeun ka wanoja anak nunggal sobat bapa. Ani. Umurna mèh sapantaran jeung kuring. Demi ngabagjakeun hatè kolot, sapuk jatukrami.
Keuna ku paribasa, bogoh mah nuturkeun. Dua taun rumah tangga tumuwuh rasa nyaah. Ani ngandeg. Gubrag si cikal, lalaki. Rumah tangga beuki pageuh. Katambah basa boga budak nu kadua, awèwè. Bagja kacida jadi bapa.
Taun-taun ngambahan sagara rumah tangga jeung Ani, nepi ka incuan. Tapi takdir Gusti teu bisa dipungkir, Ani miheulaan ka kalanggengan. Asa diheulang, puguh teu gering heula, jeung deuih tara ngangluh aya nu karasa. Sababaraha waktu mah leungiteun, tuman sagala dikawulaan.
Teu lila kaleleban, da hirup kudu terus lumaku. Ras inget ka nu aya, anak minantu jeung incu, piraku terus nguyung. Mimitina ngabèrag-bèrag manèh, lila-lila geus biasa ngurus diri.

Anteng nyawang mangsa katukang, nganteur lèngkah nepi ka imah. Di imah kasampak indungna Adè keur raracik di dapur. Kuring diuk nyampeurkeun ka mèja makan.
“Aèh, Apa tos mulih. Cai, Pa...” minantu ngasongkeun cai hèrang na emuk nu paranti. “Hapunten ngadamelkeun, tara-tara Adè palay dijajap ku Apa.” Manèhna terus sasadu.
“Keun waè atuh, bari Apa sepor leuleumpangan ngajagjagkeun suku.” Ceuk kuring.
“Sakinten teu hoyong diantosan ku Apa.” Ceuk indungna Adè.
“Enya hideng budak tèh. Lagu baris mah ngajurungkeun Apa, tapi cenah engkè jemput deui uihna.” Jawab kuring reueus.
“Nèng, guruna Adè tèh aya nu namina Bu Lilis?” muka obrolan jeung indungna Adè, panasaran hayang apal kumaha Lilis ayeuna.
“Muhun, Apa. Bu Lilis tèh Kepala PAUD. Anjeuna pangsiunan. Muka PAUD di Komplèk,  nembè taun kadua ayeuna. Adè tèh angkatan kadua.” Enèng muka carita kumaha pangna Lilis aya di Komplèk ieu. Pan lain kakara kuring nganjang ka dieu tèh.
“Bumina di Komplèk ogè, Nèng?” kuring nanya deui.
“Muhun, Apa. Di blok E caket sakola.” Enèng ngajawab bari ngumbahan sayureun.
Cai na emuk kari satengahna. Pikiran teu leupas ti Lilis. Teu sangka bakal panggih deui. Jeung angger siga baheula, rupana, pangawakanana, dilakna. Duh... mulangkeun panineungan. Ari kuring mah katingali kolotna tèh, sirah geus wungkul huis, gurat-gurat karijut teu bisa disumput-sumput.
Tambah panasaran, da tadi teu ngajawab ditanya geus boga incu sabaraha tèh. Pan kuring mah geus tilu incu tèh. Nanya deui ka Enèng, “Ari Bu Lilis tos gaduh incu?”
“Bu Lilis mah henteu nikah, Apa...”

Lis, naha anjeun milih hirup lalagasan? Naon nu jadi cukang lantaran? Hayang teuing ngahiap neruskeun carita urang duaan.  Bagja temen mun dina sèsa umur, anjeun purun pikeun jadi batur hirup. Meungkeut kadeudeuh nu maneuh, matri asih nu bihari.
***